Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ

Η Βενετία ανέκαθεν υπήρξε κέντρο ελληνικής κινήσεως, διότι εκεί άρχισαν να εγκαθίστανται πολλοί πλούσιοι και μορφωμένοι Έλληνες, που έφευγαν από την Κωνσταντινούπολη. Το 1498 η Ενετική Δημοκρατία παραχώρησε άδεια ιδρύσεως της ελληνικής αδελφότητας του Αγίου Νικολάου υπό τον όρο ότι όλα τα άρρενα μέλη της να μην υπερβαίνουν τα 250. Μετά από 150 χρόνια, δηλαδή το 1583, η ελληνική κοινότητα της Βενετίας αριθμούσε 4.000 μέλη. Από το 1573 λειτουργούσε γυμνάσιο και το 1576 απέκτησε τον πρώτο επίσκοπο, τον από Φιλαδελφείας Γαβριήλ Σεβήρον.
Εκεί δίδαξαν διαπρεπείς Έλληνες σοφοί, όπως ο Νικόλαος Λάσκαρις, ο Θεόφιλος Κορυδαλεύς και πολλοί άλλοι, εκπαιδεύσαντες χιλιάδες νέους Έλληνας. Αργότερα, από δωρεά του Κερκυραίου δικηγόρου Θωμά Φλαγγίνη, δημιουργήθηκε το φερώνυμο αυτού Πανεπιστήμιο του καιρού του, το "Φλαγινιακόν Φροντιστήριον", όπου εδιδάσκετο η αρχαία ελληνική γλώσσα, η ελληνική φιλοσοφία και οι επιστήμες. Εκεί μαθήτευσε ο Βικέντιος Δαμωδός (1679-1752) ο οποίος ασχολήθηκε με την αριστοτελική φιλοσοφία. Το Φλαγγινιανόν Φροντιστήριον έπαυσε να λειτουργεί οριστικώς το 1795 με την πολιτική πτώση της Βενετίας.
Επίσης, στη Βενετία, ο Αντώνιος Πλανέλλα ιδρύει, το 1469, το πρώτο και πλουσιότερο τυπογραφείο της Ευρώπης, όπου θα τυπωθεί μεγάλος αριθμός χειρογράφων και ελληνικών έργων της κλασικής αρχαιότητος, τα οποία είχαν μεταφέρει οι εκεί καταφυγόντες Έλληνες από την Κωνσταντινούπολη. Αργότερα θα λειτουργήσουν πολλά τυπογραφεία, όχι μόνο μέχρι της καταλύσεως της Ενετικής Δημοκρατίας το 1797, αλλά και μέχρι το 1850. Σ΄ αυτά τα τυπογραφεία θα εκτυπωθούν πλείστα συγγράμματα και φυλλάδια, τα οποία θα διαδοθούν στην Ελλάδα της Τουρκοκρατίας (π.χ. Ο Ερωτόκριτος, το 1715, Αι Μεσαιωνικαί Μελέται του Σάθα, κ.λπ.).
Από τη Βενετία ξεκινούν πολλοί απελευθερωτικοί ή θρησκευτικοί πόλεμοι, οι σταυροφορίες εναντίον των Τούρκων, που, μαζί με την ανακάλυψη της Αμερικής το 1492 και τα μεγάλα ταξίδια των εξερευνητών, θα θέσουν, αλλά και θα μεγενθύνουν, το πρόβλημα ποίος θα ελέγχει τις χώρας της εγγύς και άπω ανατολής. Εδώ, πρέπει να αναφέρουμε τον Βησσαρίωνα (1461), το φωτεινότερο πνεύμα της εποχής του, ο οποίος κινήθηκε με ζέση, διαπραγματεύθηκε επανειλημμένως με τους διεσπαρμένους Γερμανούς ηγεμόνες, εξόρκισε τους παράγοντες της Ευρωπαϊκής πολιτικής, σκόρπισε στα μεγαλύτερα κέντρα της Ευρώπης χειρόγραφες και έντυπες προκηρύξεις, προσέφερε χρήματα και ανέλαβε ευθύνες.
Κατανοώντας ο Βησσαρίων τις μεταξύ των Βενετών και των Τούρκων αντιθέσεις για την Στέρεα Ελλάδα και την Πελοπόννησο και κυρίως με την κατάληψη της Μυτιλήνης (1462), έσπευσε στη Βενετία και έπεισε τον Δόγη Χριστόφορο Moro (1462-1471) να κηρύξει τον πρώτο ενετοτουρκικό πόλεμο (1463-1479). Η λήξη του πολέμου έκλεισε μετά από 15ετή περίοδο γεμάτη από σφαγές και αιχμαλωσίες. Αναφέρεται ότι κατά την πολιορκία και άλωση της Χαλκίδος (1470) οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους άνδρες ηλικίας άνω των 10 ετών.

Ενδεικτικώς αναφέρομε τα εξής:
* Την πολιορκία της Ρόδου (1480).
* Τον δεύτερο Ενετοτουρκικό πόλεμο (1499-1503) για την άλωση της Ναυπάκτου (1499), την κατάληψη της Μεθώνης, της Κορώνης και της Πύλου (1500).
* Τον τρίτο Ενετοτουρκικό πόλεμο (1537-1541) για την πολιορκία και άλωση της Ρόδου (1522).
* Τον πέμπτο Ενετοτουρκικό Πόλεμο για την Κρήτη (1645).
* Την SANTA LEGA του 1538, την οποίαν υπέγραψαν ο Κάρολος ο Ε' της Αυστρίας, ο Πάπας Παύλος Γ και η Βενετία.
* Τον συνασπισμό του LINZ ή την Χριστιανική Συμμαχία, Μάρτιος 1684, την οποία υπέγραψαν στις αρχές Μαρτίου 1684 οι πληρεξούσιοι του Πάπα, του Βασιλέως της Πολωνίας, της Ενετικής Γερουσίας και της Ρωσίας (1686) εις το Linz, επαρχιακή πόλη της Άνω Αυστρίας. Ο συνασπισμός αυτός είχε επιθετική και αμυντική συμμαχία με την ονομασία "Societas offensivi et defensivi belli" και έμεινε στην ιστορία ως "ιερός συνασπισμός του Linz".
* Τον Αυστροτουρκικό πόλεμο (1690-1699).
* Τις Ενετοτουρκικές συγκρούσεις στο Ιόνιο (1684-1698).

Άλλη εστία του ελληνισμού στη Δύση ήταν το Ελληνικόν Κολλέγιον της Ρώμης (1514-1521).
Επίσης, η μεγαλύτερη ίσως εστία της ευρωπαϊκής ακτινοβολίας προς τον υπόδουλο ελληνισμό, ήταν το Πανεπιστήμιο του Παταυτίου (Padova). Εκεί οι Έλληνες διδάσκοντες διαμορφώνουν το φιλοσοφικό σύστημα του Πανεπιστημίου και έτσι το Παταύτιον γίνεται κέντρο δια του οποίου οι ιδέες και οι επιδράσεις του νέου ορθολογισμού και του πραγματισμού της δύσεως διεδόθησαν, δια της Βενετίας, σ΄ όλες τις ελληνικές χώρές.
Ο Θεόδωρος Κορυδαλεύς, απόφοιτος του Παταυτίου και διδάσκαλος της Πατριαρχικής Ακαδημίας από το 1624 μέχρι το 1641, γίνεται ο κύριος φορέας της δυτικής σκέψεως και παιδείας στην Ελληνική Ανατολή και καθίσταται έτσι υπεύθυνος για την ανασύνδεση των πνευματικών δεσμών μεταξύ της Ευρώπης και της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίοι από αιώνων είχαν θραυσθεί.
Για τη διάδοση του ελληνισμού στη Γαλλία, αναφέρουμε τον Μιχαήλ Μάρουλλον Ταρχανιώτη (1454-1500), στρατιωτικό και ποιητή, ο οποίος ενθουσιάστηκε με το όραμα του Καρόλου του Η' να εκδιώξει τους Τούρκους και ν' ανακηρύξει τον εαυτόν του αυτοκράτορα των Ελλήνων. Στις αρχές του 1494 ο ανηψιός του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορας, Ανδρέας Παλαιολόγος, είχε εκχωρήσει στον Κάρολο τα δικαιώματά του στον βυζαντινό θρόνο. Στον στρατό του Καρόλου του Η' θα σπεύσει να καταταγεί ο Μιχαήλ-Μάρουλος Ταρχανιώτης. Ωστόσο, τα όνειρά του θα σβήσουν όταν θα αλλάξουν τα σχέδια των Γάλλων έναντι της ιταλικής χερσονήσου και της Ελλάδος.
Ωστόσο, με τον Λουδοβίκο τον XIV κατοχυρώνεται η γαλλική υπεροχή δια της συνθήκης του Aix-la-Chapelle το 1668, της Nimegue το 1678 και του Ryswick το 1697, δια των οποίων επιτυγχάνεται ο ρόλος του Βασιλέως Ηλίου ως διαιτητού του διαμελισμού της ανατολικής Ευρώπης ως συνέπεια της συνθήκης του Oliva και της Copenhague (1660). Και στη Γαλλία θα έλθουν πολλοί Έλληνες. Το 1809 θα δημιουργηθεί στο Παρίσι το Ελληνόγλωσσον Σχολείον των Παρισίων με τα πρότυπα του οποίου, αργότερα, στην Οδησσό (1814), θα οργανωθεί η Φιλική Εταιρεία.
Ενωρίτερα, ο Μέγας Ναπολέων, ελληνικής καταγωγής (το όνομά του ήταν Καλομέρης-Bonaparte), στρατηγός ήδη της Γαλλίας, θα αποστείλει στη Μάνη (1796-1797) τους Στεφανοπουλαίους από την Κορσική, των οποίων η καταγωγή ανάγετο στους Κομνηνούς, να εξεγείρουν τους Μανιάτες εν ονόματί του. Όταν την 12η Ιουνίου 1798 ο Ναπολέων εξήλθε στη Μάλτα και την κατέλαβε, εκεί, αφού συνάντησε πολλούς Έλληνες και μίλησε μαζί τους, εξέδωσε, την 13η Ιουνίου 1798, διαταγή σύμφωνα με την οποίαν εκαλούντο οι καθολικοί ιερείς να απόσχουν της λειτουργίας τους στις ελληνικές εκκλησίες, αφήνοντας τους ορθοδόξους Έλληνες στη λατρεία του δόγματός τους.
Αργότερα, ο Μέγας Ναπολέων θα φέρει στην Αίγυπτο πολλούς Έλληνες και θα σχηματίσει χωριστή ελληνική στρατιά εκ 50.000 Ελλήνων παλικαριών. Αυτοί, αποβλέποντες στην απελευθέρωση του Γένους, προσέβλεπαν στο Ναπολέοντα ως τον εκ Θεού λυτρωτή. Στην Αλεξάνδρεια, έλαβε σάρκα και οστά ο επισήμως ονομασθείς "Ελληνικός Λεγεών" με πλήθος βαθμούχων, εκ των οποίων πλείστοι (όσοι δεν μετεπήδησαν εις Γαλλία και αφομοιώθηκαν εκεί) χρησιμοποιήθηκαν με την κτηθείσα πείρα τους στην επανάσταση του ΄21.