ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Οι πρώτοι Αχαϊκοί μύθοι, περιστρέφονται γύρω από την εκμάθηση της γεωργικής τέχνης και τα πρώτα οργώματα της γης, χωρίς όμως να ξεχνούν και την παρουσία του θεϊκού παράγοντα.
Σύμφωνα με ένα μύθο, ο Τριπτόλεμος, γιος του Κελεού, βασιλιά της Ελευσίνας, αναθρεμμένος από τη θεά Δήμητρα και διδαγμένος από αυτήν την τεχνική της γεωργίας, γυρίζοντας τη γη πάνω σε άρμα, που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες, έφτασε κάποτε στην Αχαΐα, όπου συνάντησε τον Εύμηλο, στον οποίο δίδαξε τον τρόπο της σποράς του σιταριού με άροτρο. Στη συνέχεια, ο Εύμηλος έχτισε έναν οικισμό, τον οποίο ονόμασε Αρόη (= άροση).
Ο γιος του Εύμηλου όμως, ονόματι Ανθείας ή Ανθέας, ως ανήσυχος νέος που ήταν, έζεψε τους δράκοντες στο άρμα για να σπείρει, χωρίς την άδεια του Τριπτόλεμου κι ενώ αυτός κοιμόταν, με αποτέλεσμα οι δράκοι ν΄ αγριέψουν και να σκοτώσουν το νεαρό επίδοξο γεωργό. Τότε, ο λυπημένος πατέρας του, έχτισε ένα νέο οικισμό, στη μνήμη του, με την ονομασία Άνθεια.
Αργότερα, ανάμεσα στα δύο αυτά πολίσματα, ιδρύθηκε η Μεσσάτη («στη μέση»), στην οποία ανατράφηκε ο θεός της αμπέλου Διόνυσος, κατά μία εκδοχή του μύθου, ενώ κατά μία άλλη, εκεί βρήκε ο Διόνυσος κρησφύγετο από τις επιβουλές των Τιτάνων. Για κάποιον από τους δύο παραπάνω λόγους ονομαζόταν και Διόνυσος Μεσατέας.
Πάντως, η άμπελος του Διόνυσου ευδοκίμησε στην Αχαϊκή γη, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δημιουργηθεί ο μύθος της «Εφημέρου Αμπέλου», η οποία φύτρωνε κατά την εορτή του θεού, στην αρχαία Αιγείρα. Μάλιστα, μέσα σ΄ ένα εικοσιτετράωρο, όπως λέει ο μύθος, το αμπέλι, όχι μόνο καρποφορούσε αλλά, ήταν έτοιμο για τρύγημα! Το κρασί, που κατανάλωναν οι εορτάζοντες, προερχόταν από τους καρπούς της «Εφημέρου Αμπέλου».
Με τους θεούς επίσης, συνδέονταν και τα αναβλύζοντα από βράχους ή από τη γη νερά, τα οποία είχαν ιαματικές και μαντικές ιδιότητες. Αναφέρονται, ως τέτοιες, η «Πηγή της Δήμητρας» στην Πάτρα, το «Λυσσόνερο» των Λουσών, η «Μισάμπελος Πηγή» στην Κλειτορία και άλλες.
Όσοι έπιναν νερό από τη «Μισάμπελο Πηγή», λέει ο μύθος, ξεχνούσαν και μισούσαν το κρασί και δεν ήθελαν πια ούτε να το μυρίσουν, ενώ το «Λυσσόνερο» γιάτρευε, όσους το έπιναν, από τη «μανία καταδίωξης», που είχαν προσβληθεί. Η δε «Πηγή της Δήμητρας», προφήτευε για τη γιατρειά ή όχι των αρρώστων.
Τα πιο φοβερά όμως, ήταν τα «Ύδατα της Στυγός» στο Χελμό, για τα οποία κάνει λόγο και ο Όμηρος στην «Ιλιάδα». Γιατί, από τον ιερό βράχο της Στύγας έτρεχε το «απόκοσμο» (= ωγύγιον) νερό, που πήγαζε από τον Άδη, στο οποίο «Στύγιο Ύδωρ» οι Ολύμπιοι Θεοί έκαναν το φοβερότερο όρκο τους κατά τη διάρκεια του πολέμου τους με τους Τιτάνες.
Στα «Στύγια Ύδατα», αφηγείται ο μύθος, βούτηξε η Θέτις το γιο της Αχιλλέα, για να γίνει αθάνατος, αλλά το μέρος από το οποίο τον κράτησε έμεινε τρωτό, όπως απέδειξε το βέλος του Πάρη, που τον σκότωσε.
Ο μύθος στην Αχαΐα, περνάει και από το συνοικισμό Βασιλικό της Κοινότητας Καλεντζίου (νότιο άκρο) όπου διατηρούνται ερείπια μεγαλοπρεπούς αρχαίου οικοδομήματος που ονομάζεται Παλιοκλήσι. Τα ερείπια αυτά ερεύνησε το 1938 ο αρχαιολόγος Π. Νερατζούλης. Στη βορειοδυτική άκρη του ίδιου οικισμού, στο Γελαδινό, υπάρχει ο λόφος Παλατάκι. Εκεί διατηρείται ένα υπόγειο παλαιό οικοδόμημα. Η παράδοση λέει ότι εκεί κατοικούσε ένας βασιλιάς και η βασιλοπούλα του πνίγηκε σε κοντινή πηγή. Ο βασιλιάς, τότε, διέταξε και βούλωσαν την πηγή με μαλλιά και το νερό βγήκε στο Χατζούρι, στη θέση Άβυσσος.
Ένας μεγάλος, ωστόσο, πρωταγωνιστής της Αχαϊκής μυθολογίας, είναι ο ημίθεος Ηρακλής, το σπήλαιο του οποίου ήταν στην αρχαία πόλη Βούρα, πλησίον του σημερινού Διακοπτού και άνω του οικισμού Κάστρο του Δήμου Διακοπτού. Για το «Σπήλαιο του Ηρακλή», ο περιηγητής Παυσανίας γράφει:
«… Κατεβαίνοντας από τη Βούρα προς τη θάλασσα συναντά κανείς ποτάμι που λέγεται Βουραϊκός και βλέπει μέσα σε σπηλιά το άγαλμα του Ηρακλή». Ο ήρωας Ηρακλής, στον οποίο προσέτρεχαν οι Αχαιοί, είχε πολλές φορές βοηθήσει την Αχαΐα, όπως συνέβη με την εξουδετέρωση του «Ερυμάνθειου Κάπρου» (φοβερό αγριογούρουνο, που ζούσε στο όρος Ερύμανθος ή Ωλενός, οι επιδρομές του οποίου εμπόδιζαν την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας). Το ίδιο συνέβη, με τη σύλληψη της «Κερατύνης Ελάφου» στην αρχαία πόλη Κερύνεια. Επίσης, ο Ηρακλής, για την προστασία της Αχαΐας από την Ήλιδα και το βασιλιά της Αυγεία, έχτισε ένα απόρθητο, ίσως και «κυκλώπειο», περιτοίχισμα, το λεγόμενο «Τείχος Δυμαίων». Τότε, τη νεοϊδρυόμενη πόλη της Δύμης, μετέτρεψε σε ορμητήριό του, κατά των Επειών και των Ηλείων, κατορθώνοντας τη συντριβή των εχθρών του.

Ηρακλής

Εκτός των πολισμάτων της Αρόης, ΄Ανθειας και Μεσάτιδος, που αναγέρθηκαν με την έμμεση υπόδειξη της θεάς της γεωργίας Δήμητρας, και τα οποία, αργότερα, αποτέλεσαν τον πυρήνα της Πάτρας, θεόκτιστους οικισμούς συναντάμε και σε άλλες πολλές περιπτώσεις.
Την πανάρχαια πόλη Ωλενό, στη Δυτική Αχαΐα, ίδρυσε ο Ωλενός, ο γιος του θεού Δία και της «Δαναΐδος» Αναξιθέας. Μάλιστα, η προϊστορική πόλη χτίστηκε, ακριβώς στην ίδια περιοχή, όπου είχε ανατραφεί ο Δίας από την «Ωλενία Αίγα», γι΄ αυτό και, προς ένδειξη ευγνωμοσύνης, δόθηκε το όνομά της στο παιδί του ηγήτορα του Ολύμπου.
Άλλη θεόχτιστη πόλη, κατά τους μύθους, είναι η αρχαία Τρίτεια, πλησίον του σημερινού χωριού Αγία Μαρίνα του Δήμου Τριταίας, την οποία ίδρυσε ο Μελάνιππος, γιος του θεού ΄Αρη και της ιέρειας Τρίτειας.
Στην ίδια κατηγορία των θεόχτιστων πόλεων, μάλλον, ανήκει και το Αίγιο, το οποίο, κατά μία εκδοχή, χρωστά το όνομά του στην «αίγα», που ανέθρεψε τον Δία, διεκδικώντας από την Ωλενό το θεϊκό προτέρημα ή από την εξημέρωση των «αιγών», δηλαδή από την εξάπλωση της κτηνοτροφίας.
Πάντως, το σίγουρο είναι ότι το Αίγιο είναι άμεσα συνδεδεμένο με το φημισμένο Τρωικό Πόλεμο, από το λιμάνι του οποίου απέπλευσε ο μυκηναϊκός στόλος για τη μεγάλη εκστρατεία. Μαζί με τον Αγαμέμνονα, στην πρώτη για την ανθρωπότητα μεγάλη εκστρατεία, έλαβαν μέρος και οι τοπικοί ηγέτες Αμφίμαχος, Θάλπιος, Αλισός, Επειός και Αίας Τελαμώνιος, ο οποίος θάφτηκε στους αρχαίους Λουσούς του σημερινού Δήμου Καλαβρύτων.
Τέλος, θεόχτιστες πόλεις, κατά τη μυθολογία, ήταν η Βούρα, που πήρε το όνομά της («βους ωρείν» = φροντίδα ή βοσκή βοδιών) από τον ημίθεο Κένταυρο Δεξαμενό, η πόλη Αιγές, (από τη Γαία ή Γαίο, δηλαδή τη «Μητέρα Γη»), η πόλη Πελλήνη, από τον Τιτάνα Πάλλαντα και η πόλη Φαρρές από τον Φάρητα (γιο του Ερμή και της Φιλιμάδειας).

Αχιλλέας

Η κατάδυση, στα προϊστορικά βάθη των μύθων μας οδηγεί στην προελληνική εποχή των Πελασγών και τα παραπάνω δεν είναι και τα μοναδικά παραδείγματα.
Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, της πελασγικής προέλευσής του, είναι ο μύθος του Φόρκου ή και Φόρκυνος, ο οποίος ήταν κυρίαρχος των θαλασσών πριν τις κατακτήσει ο Ποσειδώνας. Έδρα του θεού Φόρκου, ήταν το «Αρύμνιον Άντρον», σπηλιά σε βραχώδη όρμο, πλησίον της πελασγικής πόλης Λάρισα, κοντά στο σημερινό Άραξο.
Από σπηλιά του Αράξου, κατά μία εκδοχή, εξορμούσαν οι άρχοντες των θαλασσών, που τόσο πολύ τρόμαζαν τους ναυτικούς, ώστε η περιοχή της σπηλιάς να ονομαστεί «Μαύρα Βουνά», ονομασία που επικρατεί μέχρι σήμερα.
Για την αποίκιση της Ελλάδας από τα νέα φύλα (Ίωνες, Αχαιούς και Δωριείς) η μυθολογία αναφέρει: Ο γιος του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, ο βασιλιάς της Φθιώτιδας Έλληνας, άφησε διάδοχο του θρόνου του τον πρωτότοκο από τους τρεις γιους του Αίολο, ενώ τους άλλους δύο, τον Δώρο και τον Ξούθο, τους έστειλε να αποικίσουν άλλα μέρη. Και ο μεν Δώρος ίδρυσε τον Παρνασσό την αποικία των Δωριέων, ο δε Ξούθος, που παντρεύτηκε την Κρέουσα, κόρη του βασιλιά Ερεχθέα, κατοίκησε την Τετράπολη της Αττικής (Οινόη, Μαραθώνα, Προβάλινθο και Τρικόρυθο). Από την Κρέουσα, ο Ξούθος, απέκτησε ένα γιο, τον Αχαιό, ενώ από την ερωτική συνεύρεση της Κρέουσας με το θεό Απόλλωνα προήλθε ο έτερος γιος, ονόματι Ίωνας.